چگونگی رشد و پرورش خلاقیت و ابتکار عمل در دانش آموزان

یکی از مسائل که از دیرباز ذهن اندیشمندان، روان شناسان و دانشمندان علوم انسانی به خود مشغول کرده است چگونگی رشد و پرورش خلاقیت و ابتکار عمل در دانش آموزان و نوجوانان است. اصولا یکی از شاخصه های رشد و ارتقای علمی در هر کشوری شکوفایی و تجلی خلا قیت و ابتکار عمل به عنوان زیرساخت آن جامعه می باشد. جوامعی که بتواند خلاقیت نسل جوان را احیا و شکوفا سازد، از این میزان قابل توجه توسعه، رشد و شکوفایی علمی برخوردار خواهد شد و بالعکس به هر میزان که خلاقیت، پرورش و تعالی نیابد، رکود علمی- صنعتی و فرهنگی را باید برای آن جامعه انتظار داشت . در این مقاله که به قلمی روان به رشته تحریر درآمده است، روش های کاربردی پرورش خلاقیت در دانش آموزان تبیین شده است و برای این که به نتایج کاربردی و عملی دست یابیم، راهکارها با شماره گذاری از یکدیگر تفکیک شده اند.
? روش های کاربردی پرورش خلاقیت در دانش آموزان
1) تقویت حس اعتمادبه نفس و خودباوری در دانش آموزان
یکی از شاخصه های اساسی تفکر خلاق، خودباوری و اعتمادبه نفس می باشد. اصولا ایده های مثبت و ایمان به توانایی های فردی شرط اول موفقیت و پیروزی می باشد. عدم پذیرش خود و استعدادهای نهایی باعث دلسردی، یاس و ناتوانی می گردد. بنابراین تاکید بر اندیشه های مثبت و پذیرفتن خود و دوری از ناامیدی و ناتوانی قدم اول بروز اندیشه خلاق در دانش آموزان می باشد.
2) اهمیت جدی به امر آموزش ابتکار عمل و خلاقیت
اصولا انسان موجودی است که تحت تاثیر آموزش و تربیت قرار می گیرد و اندیشه و تفکری وجود ندارد که قابل انتقال نباشد و آموزش گیرنده بعد از مدت کوتاهی تحت تاثر تعلیمات آموزش دهنده قرار می گیرد. بنابراین اگر ما خواهان داشتن دانش آموزانی خلاق و مبتکر می باشیم، باید اصول ابتکار و خلا قیت را به صورت منسجم و هدف دار به دانش آموزان داده تا خلا قیت در دانش آموزان نهادینه و پایدار گردد.
3) ترتیب دادن سخنرانی برای شخصیت های خلا ق دانشآموز
رعایت و بهره گیری از این اصل از دو جهت حایز اهمیت می باشد. اول این که دانش آموزان خلاق، اندیشه های مبتکرانه خود را در اختیار سایر دانش آموزان قرار می دهند.
دومین فایده آن است که سایرین با الگوبرداری از چنین شخصیت هایی تلاش خواهند نمود که خود نیز خلاق و مبتکر شوند تا بتوانند الگویی برای سایر هم کلا سی های خود باشند.
4) ترغیب و تشویق دانش آموزان به حدس زدن
اندیشه های خلا ق زمانی بروز خواهند کرد که شرایطی برای ایجاد آن فراهم شود بهره گیری از روش حدس زدن در شرایط مختلف خود عاملی در شکوفایی استعدادها و تجلی خلاقیت می باشد. در این زمینه می شود مسائل گوناگون مطرح نمود و از دانش آموزان بخواهیم که حدس بزنند که راهکار چیست؟ و چه باید کرد؟ پیاده نمودن این روش بیشتر در مراحل آموزشی از قابلیت اجرایی برخوردار است.
5) دادن فرصت برای دادن بیان احساسات مثبت و منفی به دانش آموزان
یقینا هر دانش آموزی در برابر مسائل و رویدادها واکنش منحصر به فردی خواهد داشت، که بیان آن واکنش ها می تواند، زمینه ای برای تجلی خلا قیت در سایر دانش آموزان باشد. بنابراین ایجاد فضا و بستری طبیعی و آرام برای بیان واکنش ها و احساسات دانشآموزان و دور نمودن فضاهای خشن و پرالتهاب خود اقدامی عملی در پرورش خلاقیت دانش آموزان می باشد.
6) پرهیز از عجله و شتاب در تقویت دانش آموزان
پرورش و تعالی خلا قیت امری است تدریجی و از حرکتی آرام برخوردار می باشد. معمولا حرکت هایی که از روند یکنواختی برخوردار می باشند ریشه دارتر از حرکت های نسنجیده و پرشتاب می باشند، متاسفانه در مواردی دیده می شود که ما در مدت کوتاهی و آن هم به سرعت، می خواهیم توان خلا قیت و ابتکار را در دانش آموزان افزایش داده، که یقینا نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد. پس مبارزه با شتاب زدگی های غیرمعقول اصلی اساسی در تربیت نیروهای خلاق می باشد.
7) پرهیز از تمسخر، تهدید، شرمنده کردن و تنبیه
یکی از روش های موثر در پرورش خلاقیت حذف عوامل منفی و تحقیرآمیز از فراروی دانش آموزان می باشد. اصولا تحقیر، تمسخر، تنبیه و شرمنده کردن از اموراتی هستند که مانع شکوفایی استعدادها و خلاقیت ها می شوند، در نقطه مقابل احترام گذاردن، ارزش نهادن و تقویت خودباوری، از لوازم شکوفایی خلاقیت می باشند.
8) توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان
یادآوری این نکته حایز اهمیت است که هر دانش آموزی انسانی ویژه با امکانات و توانایی های منحصر به فرد خویش می باشد. در پرورش خلاقیت، توجه به این اصل ضروری به نظر می رسد که ما همگان را یکسان و برابر لحاظ نکنیم. بهره گیری و اطلاع از این تفاوت ها خود عاملی در تحقق و شکوفایی استعدادهای بالقوه موجود در دانشآموزان خواهد بود.
9) تشویق و معرفی دانش آموزان موفق و خلا ق
این عمل از آن جهت ضروری به نظر می رسد که دانش آموزان الگوهای مناسب خود را می یابند. به عبارتی با بهره گیری از اصل تشویق هم دانش آموزان خلاق مورد تکریم قرار گرفته اند و هم الگوهای مناسبی به سایر دانش آموزان ارایه داده ایم.
10) تعلیم اصل خواستن توانستن است به دانش آموز
این اصل که ریشه در اعتماد به نفس دارد، هر دانش آموزی که به توانایی های خود ایمان داشته باشد و مطمئن باشد که می تواند، آن گاه امورات بزرگ در برابرش بسیار کوچک جلوه خواهند کرد و بالعکس عدم ایمان به توانایی و یاس و ناتوان پنداشتن خود نتیجه ای جز شکست نخواهد داشت.
11) پرورش انتقاد سازنده، نه فقط انتقاد کردن
خلاقیت زمانی به اوج خواهد رسید که انتقادات درست و سازنده مطرح شوند، معمولا در انتقادات ما می توانیم به ارزیابی عملکردها بپردازیم و مشکلات و معایب کار را دریابیم و در اصطلاح بهینه آنها بکوشیم. البته انتقاد شایسته آن است که به همراه خود راهکار و راه حل ارایه نماید و این نوع انتقادات جلو برنده و حرکت بخش می باشند. ولی انتقاداتی که صرفا از روی غرض ورزی باشند و از هیچ پشتوانه ای درستی برخوردار نباشند، جایگاهی در توسعه پرورش خلاقیت نخواهد داشت.
12) هدایت دانشآموزان به دخل و تصرف در مسائل و مفاهیم
این عمل یکی از شیوه های آموزش رشد خلاقیت می باشد. ما می توانیم از دانش آموزان بخواهیم که در مسائل دخل و تصرف کنند. صورت مساله را گونه ای دیگر مطرح نماند. از روش دیگری به جواب برسند و هر عملی که بتواند نتیجه ای مطلوب ایجاد نماید. دخل و تصرف در مسائل و مفاهیم باعث رشد فزاینده خلاقیت در دانش آموزان می گردد.  

نوشته شده توسط: داریوش مغرور

 تبریک
تبریک
تبریک دهه ی فجر
تبریک
تسلیت
تسلیت
عزاداری دانش آموزان شب تاسوعا
[عناوین آرشیوشده]